‘Trong công tác phòng chốngtham nhũng hiện nay, nhiều người tiền tôn giáo nhưng người trực tiếp kiến làm thì thiếu.Giống như trong phim Tây Du Ký, Phật Tổ Như Lai có rồi, Đường Tăng có rồi, giờcần phải có Tôn Ngộ Không thì mới bắt được yêu quái trong động’, Ủy viên thường trực Ủy ban Tư pháp QH Đỗ Văn Đương nói.
Chủ yếu phát hiện tham nhũngvặtBáo cáo của Thanh tra cứu Chính phủ cho thấy tham nhũng vẫn phức tạp và nghiêmtrọng, quy mô danh thiếp vụ tham nhũng càng ngày càng lớn, ông nghĩ sao?Thực tế cho thấy, tình hình tham nhũng ở nước ta có xu hướng nghiêm trọng cả vềquy mô, thuộc tính tổ chức, lợi ích nhóm và hậu quả thiệt hại cho tài sản của Nhànước và dân chúng là rất lớn. Thế nhưng, các cơ quan hành chính thị Nhà nước như bộ,ngành, địa phương phục dịch như chơi tự phát hiện được vụ án tham nhũng lớn nào.
Ảnh: Lê Anh Dũng
Hiện chủ yếu phát hiện được tham nhũng vặt, có tính chất cá nhân chủ nghĩa riêng lẻ, nhưcán bộ xã, phường, cán bộ tư pháp thụt két vài triệu đồng. Những vụ án nhỏ nàychiếm 70%. Còn số mệnh vụ án can hệ đến cán bộ cấp tỉnh trở lên là rất ít đượcphát hiện và xử lý. Trong khi, tham nhũng hiện nay xảy ra ở hầu hết các lĩnh vựcnhư: dùng vốn, tài sản Nhà nước của DN, cơ quan hành chính; đất đai, ngânhàng, cấp phép dự án…Trong lĩnh vực tổ chức cán bộ, dư luận phản ánh cũng có việc mua bán. Mua bánchức quyền, mua bán viên chức, công chức, đề bạt, cất nhắc. Tùy theo vị trí màcó thể vài chục triệu, trăm triệu, thậm chí đến hàng tỷ đồng như dư luận phảnánh là có thật hay không, chưa thấy nơi nào làm rõ là điều động rất lạ. Tâm lý hiệnnay là không muốn nói ra do ngại đụng chạm. Nhưng nếu biết bệnh như vậy màkhông công nhận và thiếu cách thức xử lý thì rất nguy.Vậy muốn chống được tham nhũng phải bắt đầu từ đâu, bẩm ông?
Muốn chống được tham nhũng thìthể chế phải minh bạch, không để tình trạng ông nào quản lý cái gì là xơi cáiđấy. Ông quản lý cán bộ thì “xơi” cán bộ, quản lý đất đai thì “xơi” đất đai,quản lý vốn tài sản thì cũng nhập nhèm như thế…Thế thì chỉ của dân chúng baonhiêu cho đủ trong khi người dân một nắng hai sương làm ra đồng chỉ để đóngthuế. Tại sao một bộ phận không nhỏ người cứ đục khoét nguồn lực quốc gia.Trong công tác PCTN hiện nay, nhiều người tiền tôn giáo nhưng người túc trực tiếp làm thìthiếu. Giống như trong phim Tây Du Ký, Phật Tổ Như Lai có rồi, Đường Tăng córồi, giờ cần phải có Tôn Ngộ Không thì mới bắt được yêu quái trong động.Ngoài ra, phải xem lại cơ chế xử lý bổn phận người đứng đầu. Người đứng đầuphải chịu trách nhiệm khi cơ quan xảy ra tham nhũng là không sai. Nhưng nếu bảnthân người đứng đầu tự phát hiện và lôi nhiều tham nhũng ra thì chính thị người đólại bị coi xét kỷ luật bởi chưng lãnh đạo, quản lý kém. Tâm lý chung là không ai tựphát hiện tham nhũng, tự bôi nhọ lên mặt mình. Nếu bản thân người đứng đầu thamnhũng thì không bao giờ tự phát hiện mà họ còn tìm cách giấu giếm tội. Do vậy, cơchế bên trong tự phát hiện tham nhũng hiệu quả thấp. Chỉ còn cách lấp những kẽhở không cho cán bộ nhũng nhiễu, thụ động văn bằng cơ chế, đích thị sách thật minhbạch, rõ ràng.
Chống ngay trong lực lượngchống tham nhũngCòn cơ chế phòng ngừa từ bên ngoài thì sao, báo cáo ông?Bên ngoài, phải tăng công hiệu thanh tra, kiểm toán, điều tra. Điều quan trọng làphải nâng cao vị thế độc lập của các cơ quan này. Hiện nay có tình trạng pháthiện vi phạm nhiều, kiến nghị thu hồi hàng nghìn tỷ đồng, nhưng phần lớn là xử lýhành chính, kỷ luật. Như vậy có bỏ lọt tù nhân hay không? Tôi biết có vụ việcnghiệm thu khống, quyết toán rồi, khi kiểm toán phát hiện ra thì nộp lại tiền.Nếu cho rằng đã nộp lại chỉ thành ra không xử lý hình sự là hoàn trả toàn sai. Không thểăn trộm rồi trả lại tiền thì không xử lý hình sự nữa. Bởi đây là trừng trị hànhvi nguy hiểm cho xã hội, còn khắc phủ phục hậu quả đồng cân là tình tiết để giảm nhẹ hìnhphạt. Tôi sẽ theo dõi 5 vụ việc Kiểm toán Nhà nước đề nghị khởi tố hình sự vàchất vấn cụ thể.
õ ràng hiện đang thiếu cơ chếkiểm trung thành việc xử lý kỷ luật, hành chính xem có sáng tỏ hay không? Quy địnhhiện nay vài trăm nghìn đồng cũng xử lý kỷ luật, hành chính, một tỷ đồng cũng xửlý hành chính. Trong đầu hàng triệu lượt xử lý hành chính, kỷ luật đó liệu chừng có trìnhtrạng nội bộ hóa, hành chính thị hóa quan hệ pháp luật hình sự không? Do vậy, tớiđây phải có cơ chế giám sát lại, kiểm trung thành lại kết quả phát hiện và kết luậnthanh tra, kiểm toán. Phải chế ước ngay những cơ quan này. Thực ra đây là cơ chếkiểm soát quyền lực. Anh có quyền phát hiện thì phải có cơ quan giám sát xem anhphát hiện có đúng hay không hay là anh lại “cánh hẩu” với đối tượng bị thanhtra, kiểm toán.Ông có trạng thái nói cụ thể hơn về đề xuất kiểm trung thành lại đối với việc xử lý kỷ luật,hành chính?Tôi cho rằng cứ xử lý hành chính thị từ 2 triệu đồng trở lên thì phải chuyển qua mộtcơ quan độc lập xem xét. Hiện nay, mỗi năm xử lý hàng triệu vụ vi phạm hànhchính với số phận tiền hàng nghìn tỷ đồng. Nếu chúng mình làm tốt mắt xích kiểm sát thì ítnhất cũng phát hiện thêm cả trăm vụ tham nhũng vặt. Từ đầu hàng trăm vụ này sẽ ranhiều vụ tham nhũng lớn chứ không phải “lèo tèo” mấy vụ nhưhiện nay.Hiện nay không ai giám sát cả nếu cơ quan kiểm toán chậm ban bố huyễn hoặc công bốkhông đầy đủ kết luận kiểm toán. Cơ quan điều tra khảo một vụ đánh bạc, móc túi vàitriệu đồng là có Viện Kiểm trung thành giám sát, rồi tòa án xét xử. Trong khi đó, nhữngvi phạm lớn về kinh tế tới quy hàng tỷ đồng chỉ có mỗi mình ông thanh tra, kiểm toánvào cuộc kết luận và sau đó là xử lý hành chính. Nếu bỏ sót cơ chế kiểm trung thành nàythì chính thị là thời cơ để bọn tham nhũng che giấu giếm hành vi phạm tội, tiếp thô lỗ lộnghành. Ở nhiều nước, muốn chống tham nhũng tốt thì cần chống ngay trong lực lượngchống tham nhũng trước. Bởi giao quyền chống tham nhũng rất lớn những phải códây cương, vòng kim cô để kiểm soát.Nhiều án treo quá!Thưa ông, vì sao những vụ án tham nhũng lớn thường kéo dài, gây hoài nghitrong quần chúng. # về kiên tâm xử lý?Tôi cho căn nguyên pháp luật tiền là vấn đề nhỏ. Pháp luật đã quy định rất rõnhóm tội về tham nhũng và các văn bản chỉ dẫn đều có. Thời hạn điều động ra cũngquy định rõ trong Luật Tố tụng hình sự. Vụ án phức tạp đến mấy cũng phải có thờihạn nhất định. Do vậy, vấn đề chính là có quyết bại liệt điều động tra hay cứ khởi tố rồiđể đấy. Phải chăng là để cho dư luận nguôi đi rồi sau này xử lý nhẹ không? Tôicho rằng, vụ án nào cũng vậy, nếu quyết bại thì đồng cân làm một đôi tháng là xong.Hiện nay cứ lấy lý do công tác giám định thì cũng phải xem lại. Cứ cho là khôngcó năng lực giám định, phí thẩm định lớn hơn số mệnh tiền gây thiệt hại thì phảicân nhắc. Đường lối tố tụng của chúng ta không phải là đi đốt một lít dầu để tìmque diêm. Có những vụ việc có nhất mực phải thẩm định hay không? Chứng minhthiệt hại vì chưng biển thủ không một mực cứ phải giám định. Những vụ rõ ràng phảiquyết bại liệt khởi tố và kết thúc điều động tra sớm.Dư luận cũng băn khoăn vì sao án kinh tế, chức vụ và tham nhũng thường xử ántreo nhiều?Trong xử lý hiện nay, có tội nghiệp danh lúc đầu rất nghiêm trọng, hậu quả rất lớn,nhưng sau quá trình điều động tra khảo xong thì trở nên vụ án nhẹ do cho rằng dấu hiệupháp lý không rõ. Tất nhiên, có nguyên do này, nhưng đấy không phải là nguyênnhân chính dẫn đến vụ án teo tóp đi, chuyển tội danh sang cố gắng ý làm trái hoặcthiếu trách nhiệm. Phải chứng minh đến cùng xem có vụ lợi hay không để xử lýtham nhũng.Ngoài ra, đến mắt xích xét xử thì án treo quá nhiều. Nếu ứng dụng hai tình tiết đểxử dưới khung hình phạt, dùng tiếp hai tình tiết giảm nhẹ nữa để xử án treođối với án kinh tế, chức phận tham nhũng gây thiệt hại cả tỷ đồng thì rất đángquan ngại. Có địa phương 70%- 80% án kinh tế, chức vụ là án treo. Điều này làhoàn toàn không được. Tôi cho rằng phải định lượng rõ, ví như nếu tham nhũng từ50 triệu đồng trở lên thì dầu có nhiều tình tiết giảm nhẹ đến mấy dứt khoát khôngcho hưởng án treo. Như vậy sẽ ít nhất giảm được 20% vụ án kinh tế, chức phận vàtham nhũng cho hưởng án treo.
- Theo Hà Nhân/ Tiền phong